Tết, hay còn gọi là Tết âm lịch, là lễ hội lớn nhất trong năm của người Việt Nam, mang những giá trị văn hóa và truyền thống sâu sắc. Đây là thời điểm để gia đình sum vầy, cùng nhau thưởng thức những món ăn truyền thống, chia tay năm cũ và chào đón năm mới. Vậy Tết là gì? có nguồn gốc từ đâu và phong tục tập quán trong dịp này ra sao? Hãy cùng whattax.vn tìm hiểu nhé!
Tết là gì?
Tết hay còn gọi là Tết Nguyên Đán là một dịp lễ trọng đại, diễn ra vào ngày đầu tiên của năm âm lịch, đánh dấu sự chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Tên gọi “Tết Nguyên Đán” phản ánh ý nghĩa cổ xưa, trong đó “Tết” có nghĩa là “Tiết”, “Nguyên” biểu thị cho sự khởi đầu, và “Đán” có nghĩa là buổi sáng.
Đối với người dân Việt, Tết không chỉ là một dịp lễ mà còn là “món ăn tinh thần” quý giá. Dù ở xa đâu, mọi người vẫn muốn trở về bên gia đình, cùng nhau chia sẻ những khoảnh khắc bên nồi bánh chưng trong đêm giao thừa. Tết còn thể hiện những giá trị nhân văn trong nền văn minh nông nghiệp Việt Nam, gắn kết tình cảm gia đình, cộng đồng và thiên nhiên.
Thời gian diễn ra Tết
Tết Nguyên Đán được xác định vào ngày đầu năm âm lịch. Do quy luật có 3 năm nhuận một tháng, nên Tết thường diễn ra muộn hơn Tết Dương lịch khoảng 1 đến 2 tháng, thường là từ 21/1 đến 19/2 dương lịch.
Ở Việt Nam, thời gian này kéo dài từ 23 tháng Chạp đến 7 tháng Giêng. Người dân thường bắt đầu chuẩn bị cho Tết khoảng một tuần trước đó và nghỉ ngơi trong tuần đầu năm mới, đánh dấu thời gian nông dân nhàn rỗi sau một năm lao động.
Nguồn gốc của Tết Nguyên Đán
Nguồn gốc của Tết Nguyên Đán vẫn là đề tài gây tranh cãi. Một số tài liệu cho rằng Tết có nguồn gốc từ Trung Quốc và du nhập vào Việt Nam trong thời kỳ đô hộ. Tuy nhiên, theo truyền thuyết “Bánh chưng bánh dày”, Tết đã tồn tại từ thời vua Hùng, trước khi đất nước bị Bắc thuộc. Khổng Tử trong “Kinh Lễ” cũng có nhắc đến một lễ hội lớn của người Man, cho thấy Tết Nguyên Đán có thể đã có từ rất lâu ở Việt Nam.
Dù xuất phát từ đâu, Tết vẫn là dịp lễ quan trọng nhất trong năm của người dân Việt Nam và Trung Quốc, mỗi quốc gia có những phong tục và bản sắc riêng, thể hiện rõ nét tinh thần văn hóa dân tộc.
Ý Nghĩa Ngày Tết ở Việt Nam
Ngày Tết Nguyên Đán không chỉ đánh dấu sự chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, mà còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Đây là dịp để con cháu tôn vinh tổ tiên, cầu mong may mắn và an khang cho gia đình. Tết tượng trưng cho khởi đầu mới, giúp mọi người xua đi điều không vui và gắn kết tình cảm gia đình. Đồng thời, đây cũng là thời điểm để gìn giữ và phát huy những phong tục văn hóa truyền thống của dân tộc.
Thời Điểm Giao Thoa Giữa Trời Đất
Tết Nguyên Đán không chỉ đơn thuần là thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, mà còn là một sự kiện mang ý nghĩa sâu sắc về sự giao thoa giữa trời đất, con người và các vị thần linh. Đối với người dân Việt Nam, Tết là thời điểm mà mọi người tin rằng vũ trụ hội tụ, tạo ra một năng lượng mới cho năm sắp đến.
Theo quan niệm phương Đông, “Tết” được hiểu là “Tiết”, phản ánh sự thay đổi của thời tiết và sự tuần hoàn của thiên nhiên, với bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông.
Trong bối cảnh nền văn minh nông nghiệp, người nông dân xem Tết là dịp để tưởng nhớ tới các vị thần như thần Đất, thần Mưa, thần Mặt Trời, và thần Sấm. Những vị thần này được cầu khẩn để mang lại sự phong phú cho mùa màng, giúp cho cuộc sống của con người được ấm no và hạnh phúc. Tết cũng là dịp để mọi người thể hiện lòng biết ơn đối với thiên nhiên, những yếu tố quyết định đến cuộc sống hàng ngày của họ.
Lòng Kính Tổ Tiên
Một trong những ý nghĩa quan trọng nhất của Tết Nguyên Đán là cơ hội để con cháu bày tỏ lòng hiếu kính với tổ tiên. Vào đêm giao thừa, các gia đình thường thắp hương, mời ông bà tổ tiên về để cùng ăn Tết. Họ chuẩn bị những mâm cỗ với nhiều món ăn truyền thống, bao gồm bánh chưng, bánh tét, và các món ăn đặc trưng khác.
Bàn thờ tổ tiên được trang trí cẩn thận với mâm ngũ quả, hương khói nghi ngút, thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với những người đã khuất. Cảnh tượng này không chỉ thể hiện nét đẹp văn hóa mà còn là dịp để gia đình gắn kết tình cảm.
Đón Nhận May Mắn
Tết Nguyên Đán cũng là thời điểm mà mọi người hy vọng vào một khởi đầu mới. Nó tượng trưng cho việc xua đi những điều không vui của năm cũ và đón nhận vận khí tốt cho năm mới. Nhiều người thường đi chùa cầu phúc, cầu may mắn và an lành cho bản thân và gia đình.
Thời gian này, mọi người thường dọn dẹp nhà cửa, trang trí để đón xuân, tạo ra không khí vui tươi, ấm cúng. Đây cũng là lúc mọi người mặc những bộ quần áo mới, thể hiện sự tươi mới và niềm vui của năm mới.
Thời Gian Gia Đình Sum Họp
Trong những ngày Tết, các thành viên trong gia đình thường quây quần bên nhau, cùng nhau thưởng thức những món ăn truyền thống và chia sẻ câu chuyện.
Đối với những người con xa quê, Tết là dịp để trở về bên gia đình, tạo nên những khoảnh khắc ấm áp bên bếp lửa hồng và nồi bánh chưng xanh. Những buổi tụ tập gia đình không chỉ mang lại niềm vui mà còn là cơ hội để mọi người gắn bó hơn, chia sẻ những kỷ niệm và tình cảm.
Đón Tuổi Mới
Cuối cùng, Tết Nguyên Đán còn được coi là dịp sinh nhật của tất cả mọi người. Vào thời điểm này, người lớn thường lì xì cho trẻ em, chúc các bé phát triển tốt và mạnh khỏe.
Đồng thời, họ cũng gửi lời chúc sức khỏe đến ông bà, cha mẹ, thể hiện lòng hiếu thảo và tôn trọng đối với thế hệ đi trước. Những phong tục này không chỉ mang lại niềm vui mà còn nhắc nhở mọi người về giá trị của gia đình và truyền thống.
Phong Tục Ngày Tết ở Việt Nam
- Phong Tục Cúng Ông Công, Ông Táo
Cúng ông Công, ông Táo là một phong tục không thể thiếu trong dịp Tết. Vào những ngày cuối năm, mọi gia đình sẽ dọn dẹp bếp và chuẩn bị một mâm cỗ với trái cây, món mặn, và hóa vàng để tiễn đưa ông Công, ông Táo về trời. Họ tin rằng các vị thần này sẽ báo cáo với Ngọc Hoàng về mọi việc trong năm qua của gia đình. Hành động này không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn mang ý nghĩa cầu mong một năm mới bình an, thuận lợi.
- Phong Tục Nấu Bánh Chưng, Bánh Tét cùng gia đình
Vào dịp Tết, mọi nhà đều chuẩn bị nguyên liệu để gói bánh chưng và bánh tét, những món ăn truyền thống không thể thiếu. Các gia đình thường cùng nhau gói bánh, tạo nên không khí vui vẻ và ấm cúng. Bánh chưng, với hình dáng vuông vức, tượng trưng cho đất, trong khi bánh tét, hình trụ, tượng trưng cho trời. Đây là những món ăn dâng lên bàn thờ tổ tiên và cũng là niềm tự hào văn hóa của người Việt.
- Phong Tục Chưng Mâm Ngũ Quả
Mâm ngũ quả không chỉ đơn thuần là một món ăn, mà còn là biểu tượng thể hiện lòng thành kính của con cháu đối với tổ tiên.
Trong dịp Tết Nguyên Đán, mâm ngũ quả được bày biện trang trọng trên bàn thờ, thể hiện sự biết ơn và tri ân đối với những người đã khuất. Mỗi vùng miền ở Việt Nam có cách bày trí mâm ngũ quả khác nhau, tạo nên sự phong phú và đa dạng trong văn hóa ẩm thực.
Ở miền Bắc, mâm ngũ quả thường có chuối, bưởi, quýt, và đào, trong khi miền Nam lại nổi bật với câu nói “cầu dừa đủ xoài sung”, thể hiện những loại trái cây như dừa, đu đủ, xoài và sung. Mỗi loại trái cây đều mang một ý nghĩa riêng, như cầu mong sức khỏe, thịnh vượng, hạnh phúc và bình an cho gia đình trong năm mới.
Hình ảnh mâm ngũ quả không chỉ đẹp mắt mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa sâu sắc, là cầu nối giữa thế hệ hiện tại với tổ tiên.
- Phong Tục Thăm Mộ Tổ Tiên
Trước khi năm mới bắt đầu, phong tục thăm mộ tổ tiên đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện lòng hiếu kính của con cháu. Vào những ngày cuối năm, các gia đình thường tổ chức đi thăm mộ ông bà, tổ tiên để dọn dẹp khuôn viên mộ, thắp hương và cầu nguyện. Hành động này không chỉ là việc làm mang tính nghi lễ mà còn là dịp để mọi người bày tỏ lòng biết ơn và tôn trọng đối với những người đã khuất. Khi dọn dẹp mộ phần, con cháu thường cảm nhận được sự gắn kết với nguồn cội, tạo nên một không khí ấm áp và thiêng liêng.
Đồng thời, việc thăm mộ cũng là dịp mời ông bà về ăn Tết cùng gia đình, cầu mong sức khỏe, hạnh phúc và may mắn cho năm mới. Đây không chỉ là một phong tục mà còn là biểu hiện của tinh thần đoàn kết và tình thương yêu trong gia đình, giúp gắn kết các thế hệ lại với nhau, giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa quý báu của dân tộc.
- Phong Tục Cúng Tất Niên và Đón Giao Thừa
Cúng tất niên là một phong tục quan trọng, được thực hiện vào tối 30 Tết. Gia chủ sẽ chuẩn bị mâm cỗ để tạm biệt năm cũ, cầu chúc cho năm mới an khang và thịnh vượng. Nghi thức này thể hiện sự tôn kính đối với tổ tiên và các vị thần linh, đồng thời cũng là dịp để mọi người cùng nhau quây quần bên gia đình.
- Phong Tục Xông Đất
Xông đất là một hoạt động thú vị trong ngày Tết. Người đầu tiên bước vào nhà sau giao thừa sẽ được coi là người xông đất, mang đến may mắn cho gia đình. Nếu người đó hợp tuổi và hợp mệnh với gia chủ, thì năm mới sẽ thuận buồm xuôi gió, mọi điều tốt đẹp sẽ đến.
- Phong Tục Chúc Tết và Lì Xì
Trong dịp Tết Nguyên Đán, việc chúc Tết là một phong tục không thể thiếu. Mọi người sẽ gửi lời chúc tốt đẹp cho nhau, hy vọng năm mới sẽ thành công và phát triển hơn. Trẻ em sẽ được người lớn lì xì, thể hiện lòng yêu thương và chúc phúc cho các bé sức khỏe, học hành tiến bộ. Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ, việc lì xì cũng trở nên đơn giản hơn qua các ứng dụng ngân hàng điện tử, tạo điều kiện cho mọi người dễ dàng gửi gắm những lời chúc tốt đẹp và tình cảm trong dịp đầu Xuân.
Những phong tục tập quán phong phú trong dịp Tết không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn góp phần củng cố mối quan hệ gia đình và cộng đồng. Hy vọng rằng những chia sẻ trên sẽ giúp bạn trả lời được câu hỏi Tết là gì và ý nghĩa cũng như giá trị của ngày Tết cổ truyền ở Việt Nam. whattax.vn chúc bạn và gia đình một năm mới an khang, thịnh vượng, và đầy ắp niềm vui!
